Nhắc đến du lịch Hải Phòng, người ta thường nghĩ ngay đến những bãi biển xanh biếc tuyệt đẹp, những nơi có phong cảnh non nước hữu tình như Cát Bà, Đồ Sơn. Ít ai biết, Hải Phòng còn ẩn giấu trong mình rất nhiều di tích lịch sử nổi tiếng. Chùa Hang Đồ Sơn là một trong số đó. Cốc Tự là tên chữ của Chùa Hang. Đây được xem là ngôi chùa thiên tạo lớn nhất trong khu di tích lịch sử Đồ Sơn. Chùa Hang Đồ Sơn vốn là một hang đá núi, tương truyền, chùa do một nhà sư Thiên Trúc đã theo các thương gia sang Giao Châu truyền bá đạo Phật vào thế kỉ thứ 2 trước Công Nguyên. Ông dừng lại tại Nê Lê, chọn một hang đá để cư trú và mở chùa. Nơi đó bây giờ được gọi là chùa Hang Đồ Sơn. Về sau, đây cũng chính là nơi ông viên tịch. Sau khi xem xét và nghiên cứu các di tích tại đây, nhiều nhà nghiên cứu khẳng định rằng, chùa Hang Đồ Sơn chính là nơi đầu tiên đạo Phật du nhập vào nước ta. Toàn cảnh bên ngoài Chùa Hang - Hải Phòng Chùa Hang là một hang đá núi với chiều cao khoảng 3.5 m, rộng 7m, được chia làm 2 bậc thềm. Bậc thềm ngoài rộng đến 23m2, bậc thềm trong cao hơn tầm 0,50m. Về tổng quan, chùa có cấu trúc hình thang, xuyên thẳng vào trong núi với độ dào khoảng 25m. Càng vào sâu, chùa Hang Đồ Sơn càng thấp và hẹp với độ cao trong cùng khoảng 1.2 m và rộng khoảng 1.3m. Chùa có vị thế tuyệt đẹp với lưng ẩn sâu trong núi vững chãi và mặt hướng ra biển cả mênh mông. Cho nên, dù khí hậu bên ngoài có oi bức, khắc nghiệt nhưng khi vào bên trong chùa Hang Đồ Sơn, du khách đều cảm thấy vô cùng diu mát và dễ chịu. Nhìn từ xa, chùa, tháp, nhà thờ tổ,… hợp lại thành một quần thể kiến trúc độc đáo về dáng vóc, đa dạng về hình khối, có thể “hút” ánh nhìn của bất cứ du khách nào. Chùa Hang Đồ Sơn đã trải qua nhiều đợt trùng tu và mới nhất là vào tháng 12 năm 2012. Kiến trúc chùa mới gồm 3 tầng, tầng thấp nhất dành cho việc bếp núc, tầng 2 là tòa Tam Bảo, còn tầng trên cùng là Tây Phương điện. Bên ngoài chùa Hang Đồ Sơn là cảnh sắc núi non, mây trời, biển cả, có tượng Phật Quan Âm hiền từ, bên phải là nhà thờ tổ, tiếp theo là tòa tháp. Đến với chùa Hang là đến với một khung cảnh bình yên, thơ mộng như chốn bồng lai. Trải qua nhiều thăng trầm cùng với lịch sử dựng nước và giữ nước, chùa Hang hiện nay không còn nằm cheo leo trên bờ biển mà đã lùi xa cách khuôn viên chùa cũ hơn 100 m. Mặc dù đã trải qua nhiều lần tôn tạo nhưng, kiến trúc của chùa Hang Đồ Sơn “Tiền Phật, hậu Thần” về cơ bản vẫn không thay đổi. Đây thật sự là một điểm đến thú vị để tìm hiểu về lịch sử Phật giáo và tín ngưỡng dân tộc.
